MARYNISTYKA

„Vasa” przed wywróceniem i zatonięciem -1628

„Vasa” przed wywróceniem i zatonięciem. 100 x 80 cm, tempera, płótno, 1999 r. 10 sierpnia 1628 okręt „Vasa” pod dowództwem kapitana Söfringa Hanssona wyruszył w pierwszy, próbny rejs z portu sztokholmskiego. Jeszcze w obrębie portu, po postawieniu żagli i wypłynięciu zza osłony nabrzeżnych skał, pod wpływem pierwszego podmuchu wiatru okręt mocno przechylił się na lewą burtę. Kolejne uderzenie wiatru położyło go już całkiem na boku. Przez otwarte luki do środka wlała się woda i okręt poszedł na dno. Przepłynął zaledwie około mili. Nikogo nie obarczono odpowiedzialnością za katastrofę, jedynie w ramach antypolskiej histerii oskarżano o sabotaż domniemanych polskich agentów, którzy mieli zmienić dane konstrukcyjne okrętu.

Kliper„Ariel” na Kanale Angielskim

Kliper„Ariel” na Kanale Angielskim 90 x 70 cm, olej, płótno, 1987 r. Zbudowany w 1865 r. przez stocznię Robert Steele & Co w Greenock. Był szybkim żaglowcem o pojemności 852 t i konstrukcji łączonej– żelazne wręgi i drewniane poszycie. Woził herbatę z Chin. W 1866 r. klipry herbaciane „Ariel”, „Fiery Cross”, „Serica”, „Taeping” i „Taitsing” przystąpiły do słynnego wyścigu o premię za dostarczenie pierwszej w sezonie herbaty do Londynu. Do historii przeszła walka na finiszu „Ariela” i „Taepinga”. Po 99 dniach podróży i ponad 14 000 mil żeglugi oba klipry przybyły 6 września na redę Dungeness. „Ariel” wysłał sygnał wzywający pilota o godzinie 3 rano, a „Taeping” o godzinie 5. Zaczęła się przepychanka w celu pozyskania pilota przed rywalem. O godzinie 5.55 rano „Ariel” jako pierwszy przyjął na pokład pilota, który wprawdzie pogratulował kapitanowi zwycięstwa, ale do otrzymania premii liczył się czas zacumowania w porcie. Pięć minut później inny pilot zameldował się na pokładzie „Taepinga”. Oba klipry sunęły wzdłuż klifów Dover pod wszystkimi żaglami, „Ariel” wyprzedzał „Taepinga” o jedną milę. W ujściu Tamizy klipry zwinęły żagle i zostały wzięte na hol przez parowe holowniki. „Taeping” trafił na silniejszy holownik i minął Gravesend 55 minut przed „Arielem”. Statki dotarły do śluz: „Ariel” do East India Dock, „Taeping” do London Dock. Aby wpłynąć do doków, musiały jednak poczekać na przypływ. „Taeping”, o mniejszym zanurzeniu, zdołał wcześniej przejść przez śluzy i zacumować 28 minut przed „Arielem”. Zgodnie z zasadami wyścigu, zwycięzcą powinien zostać „Taeping”, jednak kapitanowie obu kliprów, po porozumieniu, zdecydowali uznać pojedynek za remisowy i podzielić się nagrodą.

KORWETA I 74-DZIAŁOWIEC-1780

Slup i 74-działowiec 100 x 75 cm, olej, płótno, 1997 r. Slup, jako okręt dużo mniejszy od fregat, we flocie brytyjskiej służył do konwojowania, zwiadu, komunikacji pomiędzy flotami i do różnych zadań specjalnych. Nosił do 20 dział 6-,9-funtowych. Okręty 74-działowe pełniły rolę roboczych koni flot wojennych marynarki, nie tylko brytyjskiej. Na dolnym pokładzie miały działa 32-funtowe, na górnym 18-funtowe. Były najbardziej praktycznymi liniowcami ze względu na koszty budowy i eksploatacji.

OKRĘTY NELSONA W/G- SŁYNNEGO OBRAZU NICOLASA PAC

Okręty Nelsona 110 x 85 cm, olej, płótno, 1988 r. Okręty Nelsona według obrazu Nicolasa Pacocka. Od lewej HMS „Elephant” i HMS „Vanguard”, z prawej HMS „Captain”, a na pierwszym planie HMS „Victory”. „Captain” Nelson dowodził w bitwie pod Saint-Vincent, „Vanguardem” pod Abukir, a jako dowódca „Elephanta” oblegał Kopenhagę. Jako admirał dowodził z pokładu „Victory” w bitwie pod Trafalgarem.

Okręt liniowy i jachty

Okręt liniowy i jachty 110 x 90 cm, olej, płótno, 1985 r. Angielski okręt liniowy 1. klasy z lat 1670–1680. Załoga liczyła od 500 do 800 ludzi. Okręty budowane w tych czasach potrafiły służyć przez niemal 100 lat. Na przykład HMS „Prince” służył od 1670 do 1813 roku. Były to czasy nieustannych wojen o panowanie na morzach. W XVII wieku nastała sprowadzona z Holandii moda na jachty. Książęce i królewskie jachty były pływającymi cackami. Van de Velde, ojciec i syn, obserwowali bitwy morskie i malowali je z pokładów jachtów królewskich. Na pierwszym planie z lewej strony, słynny jacht „Portsmouth” Karola II.

TYPOWY ŻAGLOWIEC HANDLOWY Z KOŃCA XIX w

Żaglowiec handlowy 80 x 70 cm, tempera, płótno, 1994 r. Angielski żaglowiec towarowy na Morzu Północnym, około 1900 r.

Kliper „Taeping” w Chinach

Kliper „Taeping” w Chinach 100 x 80 cm, tempera, płótno, 1988 r. Szybki żaglowiec o pojemności 767 t do przewozu herbaty z Chin, zbudowany w 1863 r. przez stocznię Robert Steele & Co w Greenock. W wielkich regatach herbacianych w 1866 r. finiszował razem z „Arielem”. Nie wyłoniono wtedy zwycięzcy, a kapitanowie obu statków podzielili się premią za przywóz pierwszej herbaty do Londynu. Był to ostatni sezon, w jakim premia przypadała kliprowi, który jako pierwszy zacumował z ładunkiem w Londynie. Przybycie w krótkim odstępie czasu pięciu kliprów wyładowanych herbatą spowodowało spadek jej cen. Od tej pory premię otrzymywał kliper, który w sezonie uzyskał najlepszy czas na trasie z Chin do Londynu. 22 września 1871 r. „Taeping” zatonął na rafach Morza Chińskiego w czasie rejsu z Xiamen do Nowego Yorku.

FLEUTA-1620

FLEUTA-1620

WODNIK-1620

WODNIK-1620

JACHT SZWEDZKI-1770

JACHT SZWEDZKI-1770

ESKADRA ANGIELSKA NA MORZU ŚRODZIEMNYM -1670

Eskadra angielska na Morzu Śródziemnym 110 x 90 cm, olej, płótno, 2004 r. Rok 1670. Na pierwszym planie HMS „Resolution”, 70-działowy liniowiec 3. klasy zbudowany w 1667 r., jeden z 3 liniowców tej klasy zaprojektowanych przez słynnego projektanta Anthony’ego Deane’a. W 1669 r. okręt brał udział w akcjach przeciwko piratom berberyjskim na Morzu Śródziemnym. Jego atak na holenderski konwój płynący z Grecji spowodował wybuch III wojny holendersko-angielskiej. Zatonął w 1705 r. w wielkim sztormie u wybrzeży East Essex.

50-DZIAŁOWY OKRĘT LINIOWY LEOPARD-1780

HMS „Leopard” 50 x 35 cm, tempera, karton, 2004 r. Zwodowany w 1790 r. 50-działowy okręt liniowy 4. klasy o wyporności 1055 t i długości kadłuba 44,6 m, uzbrojony w 22 działa 24-funtowe na pokładzie dolnym, 22 działa 12-funtowe na górnym, po 6 dział 6-funtowych na rufowym i dziobowym, brał udział w kampanii egipskiej w 1801 r. W 1807 r. uczestniczył w poszukiwaniu dezerterów z Royal Navy, którzy uciekli podczas blokady francuskich liniowców w Zatoce Chesapeake. Ostrzelał i zatrzymał 38-działową ciężką fregatę USS „Chesapeake”, na której znajdowali się dezerterzy. Amerykanie nie zgodzili się na przeszukanie swojej jednostki, ale nie byli gotowi do podjęcia walki i poddali się po kilku salwach „Leoparda”. Dezerterzy zostali ujęci, a incydent „Leopard” – „Chesapeake” spowodował zaostrzenie stosunków między Wielką Brytanią a Stanami Zjednoczonymi. W 1812 r. pozbawiono „Leoparda” uzbrojenia i okręt zamieniono na transportowiec wojskowy. 28 czerwca 1814 r. w czasie rejsu z Wielkiej Brytanii do Quebecu okręt wszedł na mieliznę u brzegów wyspy Anticosti i uległ zniszczeniu. Załoga i transportowany na wojnę ze Stanami Zjednoczonymi regiment piechoty zdołali się uratować.

FREGATA I BRYG WOJENNY-1810

Fregata i bryg wojenny 60 x 40 cm, olej, płótno, 1987 r. Lata 20. XIX w. Angielska fregata i bryg na wodach Kanału Angielskiego (La Manche).

GOLDEN HIND W ZATOCE SAN FRANCISCO-1570

„Golden Hind” w zatoce San Francisco 100 x 70 cm, tempera, karton, 1998 r. Okręt flagowy Francisa Drake’a podczas podróży dookoła świata w latach 1577–1580. W tle panorama widoczna od strony San Francisco. Obecnie w tym miejscu stoi słynny most Golden Gate. „Golden Hind”, 150-tonowy galeon, opływając świat, rozpoczął erę panowania Anglii na morzach i oceanach.

CUTTY SARK LECĄCY DO CHIN W/G J.ALLCOTA-1867

„Cutty Sark” w drodze do Chin 90 x 60 cm, tempera, płótno, 1988 r. Zbudowany w 1869 r. z dębu indyjskiego i wiązu amerykańskiego w stoczni Scott & Linton w Szkocji, według nowej, „mieszanej technologii”: na żelaznym szkielecie montowane były drewniane elementy. Kadłub poniżej linii wodnej zabezpieczono blachą ze stopu miedzi i cynku. Całkowita długość statku wynosiła 86 m, pojemność 963 t. Starannie zaprojektowany, smukły kadłub i duża powierzchnia żagli pozwalały na rozwijanie dużych prędkości i wielkie przebiegi. Rekordowy, dobowy przebieg „Cutty Sark” to 363 mile morskie, prędkość maksymalna 17,5 węzła.

KLIPER STALOWY WEŁNIANY W DRODZE DO AUSTRALII

„Piako” 100 x 70 cm, tempera, karton, 1990 r. Żaglowiec zbudowany w 1876 r. przez stocznię Alexander Stephen & Sons w Linthouse, na rzece Clyde, dla New Zealand Shipping Company jako jeden z trzech identycznych kliprów kolonialnych: „Piako”, „Opawa” i „Wanganui”. Statek miał wyporność 1075 ton, zabierał na pokład 300 pasażerów. Przewoził emigrantów na Nową Zelandię, a w drodze powrotnej zabierał wełnę z Nowej Zelandii i Australii. Zaginął w listopadzie 1900 r. na trasie Melbourne – Cape Town.

SOVEREIGN OF THE SEAS -1628

HMS „Sovereign of the Seas” 100 x 80 cm, olej, płótno, 1991 r. Trzypokładowy okręt 1. rangi, zbudowany w 1637 r. przez szkutnika Petera Petta pod kierunkiem jego ojca Phineasa, na osobiste zamówienie króla Jakuba I. Wyjątkowo bogato zdobiony, wyposażony w 102 działa odlane z brązu, miał podnieść prestiż i autorytet angielskiego monarchy. Aby sfinansować bardzo kosztowną budowę okrętu, konieczne było wprowadzenie specjalnego podatku, co stało się jedną z przyczyn konfliktu króla z parlamentem i doprowadziło później do wojny domowej. Okręt brał udział w trzech wojnach z Holandią i w jednej przeciwko Francji. Był dwukrotnie przebudowywany. Spłonął w wyniku przypadkowego pożaru w 1697 r.

DRUGI POJEDYNEK LYDIA - NATIVIDAD

Pojedynek „Lydii” z „Natividad” 100 x 80 cm, olej, płótno, 2005 r. Ilustracja do powieści „Szczęśliwy powrót” C. S. Forestera. Fregata HMS „Lydia” dowodzona przez kapitana Hornblowera walczy z okrętem liniowym „Natividad”. Jest to drugi pojedynek tych okrętów. Główna artyleria okrętu hiszpańskiego składała się z 24-funtowych dział. Angielska fregata miała 18-funtowe działa. Po zażartej walce, prowadzonej w sztormie, „Natividad” został zatopiony.

LYDIA-PRZYBIJAJĄCA DO BRZEGÓW NIKARAGUI

„Lydia” przybijająca do brzegów Nikaragui 100 x 80 cm, olej, płótno, 2004 r. Ilustracja do powieści „Szczęśliwy powrót” C. S. Forestera. Fregata dostarcza broń i amunicję powstańcom walczącym przeciwko koronie hiszpańskiej.

BOUNTY-WYPŁYWAJĄCY W SWÓJ WIELKI REJS - 1787

„Bounty” wypływa w swój wielki rejs 100 x 70 cm, tempera, płótno, 2004 r. Okręt, zbudowany w 1784 r., miał tylko 26,6 m długości i 200 t wyporności. W 1787 r. został kupiony przez Admiralicję i wysłany na Tahiti po sadzonki drzewa chlebowego, którego owoce miały karmić niewolników na Jamajce. Dowódcą okrętu był wychowanek Jamesa Cooka, bardzo wymagający porucznik William Bligh. Po długiej i ciężkiej podróży „Bounty” dotarł na Tahiti. Tam załoga spędziła 5 miesięcy czekając na ładunek. Na początku kwietnia 1789 r. „Bounty” wyruszył na Jamajkę z 1015 sadzonkami. 28 kwietnia 1789 r. na pokładzie wybuchł bunt spowodowany surowością Bligha. Kapitan wraz z 18 wiernymi mu marynarzami został zmuszony do opuszczenia okrętu. Po 48 dniach i przebyciu 6700 km siedmiometrową szalupą dopłynęli do Timoru. Buntownicy dowodzeni przez Fletchera Christiana płynęli dalej w poszukiwaniu bezpiecznej kryjówki. „Bounty” dotarł ostatecznie do bezludnej wyspy Pitcairn.

POWRÓT ENDEAVOUR PRZEZ OCEAN INDYJSKI

Powrót „Endeavour” przez Ocean Indyjski 100 x 80 cm, olej, płótno, 2008 r. Pierwsza wyprawa Cooka dookoła świata w latach 1768–1771. Ekspedycja na południowy Pacyfik, zlecona przez Towarzystwo Królewskie w Londynie, miała umożliwić naukowcom obserwację przejścia Wenus przez tarczę słoneczną, czego dokonano na Tahiti. Drugim celem było poszukiwanie legendarnego kontynentu „Terra Australis” na półkuli południowej. Ekspedycja dotarła do Nowej Zelandii i południowo-wschodnich wybrzeży Australii. Na obrazie „Endeavour” i statki handlowe Oceanu Indyjskiego – battel i doni.

Galeon Batavia

Galeon „Batavia” 50 x 35 cm, tempera, karton, 2003 r. „Batavia”, najpiękniejszy statek handlowy Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej, rozbiła się w dziewiczym rejsie na rafie koralowej i zatonęła u zachodnich wybrzeży Australii w 1629 r. Wrak został odnaleziony w czerwcu 1963 r. W latach późniejszych wydobyto z morza część kadłuba „Batavii” a także ładunku i wyposażenia: działa i kule, kotwice, przyrządy nawigacyjne, przedmioty z ceramiki i szkła oraz monety. Większość obiektów znajduje się obecnie w Muzeum Morskim Australii Zachodniej we Fremantle.

FREGATA "BAREAS"

HMS „Bareas” 110 x 90 cm, olej, płótno, 2009 r. Zwodowany w 1774 r. w Chatham Dockyard, był 26-działową fregatą 6. klasy o wyporności 626 t i prędkości 14 węzłów; ówcześnie jeden z najszybszych okrętów Royal Navy. Długość pokładu działowego wynosiła 38 m, główne uzbrojenie stanowiły 24 działa 9-funtowe. W 1779 r. okręt, należący wtedy do eskadry admirała Hyde Parkera, przejął uzbrojony francuski statek handlowy „Compas”. W latach 1784–1887 pod dowództwem Horatio Nelsona zwalczał nielegalny handel ze Stanami Zjednoczonymi. Na obrazie HMS „Bareas” na wodach Indii Zachodnich ostrzeliwuje amerykański bryg. Gorliwość Nelsona w walce z nielegalnym handlem nie znalazła akceptacji u jego przełożonych. Nelson na kilka lat został odsunięty od służby.

SZKUNER AMERYKAŃSKI "BALTIMORE"

„Pride of Baltimore” 80 x 55 cm, olej, płótno, 1987 r. Na początku XIX w. klipry baltimorskie służyły wokół wybrzeży Stanów Zjednoczonych i Wysp Karaibskich jako kabotażowce, okręty kaperskie i rybackie. „Pride of Baltimore” był repliką zbudowaną za pomocą narzędzi, technik i materiałów typowych dla szkutnictwa dziewiętnastowiecznego. Pływał jako Ambasador Dobrej Woli stanu Maryland. W maju 1986 r., na północ od Puerto Rico, został zaskoczony przez biały szkwał (150 km/h). Żaglowiec zatonął wraz z kapitanem i 3 członkami załogi. Pozostała załoga, po 4 dniach dryfowania na tratwie, została uratowana przez norweski zbiornikowiec „Toro”.